اثر تماشاگر یا
Bystander Effect
یک رخداد روانشناسانه اجتماعیست که اشاره به مسائلی دارد که
افراد از کمککردن به دیگران در شرایط اضطراری در حالتی که افراد
دیگری حاضر هستند اجتناب میکنند.
احتمال یاریرساندن به افراد با تعداد تماشاگران ارتباط دارد، به بیان
دیگر این سخن بدین معنیست که هر چه قدر تعداد تماشگران بیشتر
باشد، احتمال اینکه فردی از آنان کمک کند کمتر است.
زمانی که شرایطی اضطراری رخ میدهد، ناظران و شاهدان صحنه،
در صورتی که اندک یا تنها باشند، احتمال این که به کمک بشتابند
بیشتر است.
بیشتر افراد در شرایط اضطراری به احتمال بسیار زیاد تمایل دارند که
در یک مکان شلوغ و پرجمعیت باشند تا به این ترتیب شانس بیشتری
برای دریافت کمک از جانب دیگران داشته باشند.
برخلاف این عقیده رایج، بودن در میان دیگران لزوما همیشه
هرچیزی را ضمانت نمیکند.
پدیدهای روانشناختی به نام اثر تماشاگر حاکی از آن است که احتمال
کمک سایر افراد به فردی که در ناراحتی و اضطرار قرار دارد در
صورت کم بودن تعداد مشاهدهکنندگان و یا نبودن هیچ مشاهده
کنندهای افزایش خواهد یافت.
در صورتیکه تعداد افراد حاضر در صحنه بیشتر باشد، هر فردی
معمولا تصور میکند که دیگری به کمک آن فرد خواهد رفت.
آیا اثر تماشاگر در دنیای دیجیتال هم مشاهده شده است؟
مطالعات انجام شده نشان میدهند که اثر تماشاگر در فضای دیجیتال
هم وجود دارد.
مثلاً اگر در یک گروه آنلاین صد نفری، کسی سوال یا درخواستی را
مطرح کند، ممکن است اکثر افراد آن درخواست را نادیده بگیرند و
پاسخ دادن به آن پرسش را به دیگران واگذار کنند.
در حالی که در یک گروه کوچکتر، احتمال اینکه پرسش یا
درخواست، با پاسخ مواجه شود بیشتر است.
به شکل مشابه، اگر در یک جمع شلوغ آنلاین، فردی مورد مزاحمت یا
آزار قرار بگیرد، احتمال اینکه دیگران به او کمک کرده و از او
حمایت کنند کاهش مییابد.
اثر تماشاگر در «پخش شدن مسئولیت» ریشه دارد.
حالا که به اینجا رسیدیم، مناسب است به یک اصطلاح دیگر هم
اشاره کنیم و آن پخش شدن مسئولیت یا
Diffusion of Responsibility است.
پخش شدن مسئولیت را یکی از اصلیترین ریشههای اثر تماشاگر
میدانند. به این معنا که در رویدادی که ده نفر شاهد دارد، هر فرد به
اندازهی یکدهم حالتی که به تنهایی شاهد ماجراست، احساس
مسئولیت میکند (البته در واقعیت، اینقدر هم ماجرا ساده نیست و
مسئولیت، به شکل خطی و مستقیم، توزیع نمیشود).
همین پخش شدن مسئولیت است که باعث میشود انگیزهی ما برای
اقدام و کمک، کاهش پیدا کند.