ناباروری چیست؟دلایل ناباروری کدام اند؟
امروزه یکی از مشکلات جمعیتی ایران،ناباروری بسیاری از زوج های ایرانی است که این امرافزون برآثار نامطلوب اجتماعی،بر روابط همسران نیز تأثیر منفی می گذارد.از این رو ما در ادامه به این بحث و راه های درمان آن پرداخته میشود.
یک. علل ناباروری
ناباروری به معنای ناتوانی زن یا مرد در بچه دارشدن است که در 10 تا 15% از زوج ها دیده می شود.علل آن نیز می تواند ناشی از مشکل فیزیولوژیک در زن یا مرد یا هردو باشد.امروزه با تکنیک های پیشرفته و جدید،راه های درمانی بسیاری برای درمان ناباروری وجود دارد.
از نظر روانی،داشتن فرزند یک گذر تشریفاتی به زندگی بزرگسالی است.بچه دار شدن،تحقق حداکثر و حد اعلی یک زن،یک بخش اساسی از هویت جنسی،استحکام یک زوج،هدف اصلی ازدواج،خمیره و قالب یک خانواده است.در نهایت نتیجه استخراج شده از استنباط فوق،عبارت است از: ” من هستم چرا که توانایی باروری و هرچیزی که به آن دلالت می کند را دارم “. اگر بتوانیم این ارتباط را بشکنیم و هویت بین آنچه که ما هستیم و توانایی باروری خود را جدا سازیم،ناباروری را با دیدگاهی جدا از آنچه که اکنون می بینیم،صرفاً به صورت یک واقعه و مستقل از ارزش خود فرد،به عنوان یک انسان خواهیم دید.به این ترتیب خود فرد را از رنج و ناراحتی های مرتبط با ناباروری،رها می سازیم. محقق در کار خود با زنان نابارور،به خوبی دریافته است که ناباروری می تواند صمیمیت بین زوجین را کاهش دهد و باعث مشکلات فراوان در بین همسران شود که این خود دلیلی برای واکنش های مختلف نسبت به ناباروری می باشد که معمولاً نخستین پیامد ناباروری،تغییر شرایط محیط خانواده است که باعث کاهش عملکرد و برهم خوردن ثبات خانواده می شود.مردان و زنان به طرق گوناگون نسبت به ناباروری،واکنش نشان می دهند.مردان در برنامه های درمانی کمتر شرکت جسته و اغلب به انکار روی می آورند اما زنان به این امر واکنش نشان داده، در درمان فعال تر هستند ولی به همان میزان سریع تر و بهتر دچار آسیب های ناشی از ناباروری می شوند.
دو.عوامل مؤثر بر ناباروری
1.
تغذیه ناسالم
یک رژیم غذایی صحیح همراه با فعالیت بدنی متعادل و نیز کنترل وزن،در ایجاد تخمک گذاری منظم و افزایش قدرت باروری زنان مؤثر است.در مقابل،تغذیه ناکافی و ناسالم می تواند تأثیر بسیار نامطلوبی بر سیستم باروری بگذارد و حتی عاملی برای ناباروری مردان و زنان گردد.هر ماده غذایی که کالری بیهوده به بدن تحمیل کند،یک ماده غذایی ناسالم محسوب می شود.فست فود ها،انواع کنسرو ها،سوسیس،کالباس،چیپس،پفک، و … از این جمله اند.
2. مواد فریزشده
یکی از راه های نگهداری مواد غذایی،فریز کردن آن هاست.مدت ماندگاری مواد غذایی در فریزر – هرچند با فریز کردنِ اصولی آن ها همراه باشد – به ظاهر تأثیری بر عطر و طعم و بوی آن ها ندارد،اما بر ارزش غذایی آن ها تأثیر می گذارد؛به ویژه اگر بسته بندی نامناسب باشد،یا مواد غذایی بیش از زمان استاندارد در فریزر نگهداری شود.
یکی از آثار منفی فریز کردن مواد غذایی،از بین رفتن « سلنیوم » است.سلنیوم در تقویت تولیدمثل،افزایش باروری مرد و رشد جنین مؤثراست.غذاهایی که به صورت فرآوری شده در آیند ( کنسرو،دودی یا فریزشده)، سلنیوم آن ها از بین می رود.
3. شرایط روحی و روانی
استرسِ محیطی موجب کاهش تخمک گذاری و همچنین افسردگی و اضطراب خواهد شد و بر مغز زنان اثر نامطلوبی خواهد داشت که در نهایت سبب تغییر در میزان هورمون های اصلی بدن و در نتیجه موجب ناباروری می گردد.
4. مواد مخدر و مشروبات الکلی
پژوهش ها نشان می دهد که اعتیاد مادران باعث کاهش رشد جنین،زایمان زودرس،احتمال سقط جنین و مشکلات تنفسی در او،فشارخون بالا،پایین بودن وزن نوزاد هنگام تولد،تولد نوزاد مرده،جداشدن زودرس جفت و سندرم مرگ ناگهانی می شود.
5. سن
تمایل به دیر بچه دار شدن و استفاده از روش های پیشگیری از حاملگی به مدت طولانی می تواند اصل باروری را به خطر بیندازد.زنان در سنین 20 تا 24 سالگی بالاترین قابلیت باروری را دارند.طی تحقیقات صورت گرفته،هرچه بارداری و زایمان زودتر اتفاق بیفتد،احتمال نازایی ثانوی،سرطان های تخمدان و پستان،یائسگی زودرس و عوارض مربوط به آن از قبیل پوکی استخوان،بیماری های قلبی – عروقی و فشارخون کمتر است.
6.نوع لباس
پوشیدن لباس های تنگ و چسبان در مردان،سبب بالا رفتن دمای بیضه و باعث آسیب رسیدن به اسپرم ها می شود.این کار علاوه بر کاهش قدرت باروری،با تحت فشار قراردادن بیضه ها،خون رسانی به آن ها را مختل می کند.همچنین پوشیدن شلوارتنگ در زنان چه بسا افزون بر عفونت های مثانه،با کاهش خون رسانی به تخمدان،در دراز مدت موجب بروز کیست تخمدانی شود و عفونت های قارچی دستگاه تناسلی را به دنبال آورد.
7.مواد شیمیایی
با صنعتی شدن جوامع و تغییر شیوه زندگی،به مرور بر انواع عوامل خطرساز محیطی افزوده شده که این موجب بروز اختلالاتی در فرایند باروری گشته است.استفاده از هورمون ها و داروهای گوناگون در صنعت پرورش دام و طیور و وجود بقایای آن ها در محصولات لبنی و گوشتی،عادات تغذیه ای و رژیم های غذایی نامناسب و نیز کمبود آنتی اکسیدان ها و عناصری نظیر روی،سلنیوم و مس در رژیم غذایی روزانه،از جمله عوامل ناباروری است.
8.فعالیت های ورزشی
تحرک کافی و ورزش،در کلیه مراحل بارداری،تغییرات خاص سن بلوغ و عارض مربوط به دوران سالمندی نقش ویژه ای دارد.زنانی که تحرک کافی دارند،در دوران بارداری با مشکلات کمتری مواجه می شوند.اضافه وزن نه تنها برقدرت باروری زوج ها،بلکه بر سلامت نورادی که در آینده متولد می شود نیز اثرگذار است.
9. روش های پیشگیری از حاملگی
هرچند روش های پیشگیری از حاملگی با هدف پیشگیری موقت از بارداری انجام می پذیرد،در مواردی ممکن است به ناباروری دائمی بینجامد.برای نمونه،وازکتومی یک عمل جراحی و یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری در مردان است.اگر فردی پس از انجام وازکتومی پشیمان گردد و خواهان بازکردن مجدد مجرا شود،این امر از طریق لاپاراسکوپی و جراحی ظریف پلاستیک،آن هم با احتمال موفقیت خیلی ضعیف ممکن خواهد بود.
مؤلفه مهم در این عمل جراحی،زمان است که هرچه فرد سریع تر برای جراحی اقدام کند،شانس بیشتری خواهدداشت،ولی اگر چندین سال از انجام جراحی وازکتومی گذشته باشد،شانس موفقیت عمل و در نتیجه امکان باروری پایین تر است و حتی گاه به صفر می رسد.
شایان ذکر است شیوه زایمان نیز در امکان بچه دارشدن مؤثراست.از این رو،سزارین امکان تعدد بارداری را محدود می کند.
10. تکنولوژی
آنتن های BTS تلفن همراه نیز به دلیل آنکه از خود تشعشعات الکترومغناطیسی ساطع می کنند،برای انسان خطرسازهستند.قرارگرفتن در معرض امواج این آنتن ها برای مدت طولانی وحتی در فواصل کوتاه خطرناک است و عوارض ثابت شده ای ایجاد می کند؛از جمله سردرد،سرگیجه،افزایش فشارخون و مشکلات و تحریکات عصبی.این امواج می توانند بر تولید نطفه اثرگذار باشند.افرادی که بیشتر در معرض این امواج باشند،امکان ناباروری در آن ها بیشتر خواهد شد.
11. مصرف سیگار
ماده اصلی و اولیه تشکیل دهنده سیگار،قلیان و چپق « نیکوتین » است.این ماده،منقبض کننده ای قوی برای عروق بوده و ایجادکننده تصلب شرائین ( کاهش دهنده خون رسانی به عضو ) است.مصرف این ماده سمی در مردان گاهی با ایجاد اختلالات هورمونی و اشکال در اسپرماتوژنز همراه است که موجب تولید اسپرم غیرنرمال و کاهش تعداد و تحرک اسپرم می شود. مصرف سیگار در زنان می تواند علاوه برایجاد سرطان رحم،به تولید تخمک با مشکلات ژنتیکی،ناباروری و سقط جنین بینجامد.نیکوتین بر جنین نیز تأثیر می گذارد و احتمال لب شکری شدن و شکاف کام،هیدروسفالی( جمجمه بزرگ ) و میکروسفالی( جمجه کوچک ) را چند برابر افزایش می دهد.
سه. درمان ناباروری
امروزه اگر پس از یک سال رابطه زناشویی منظم و صحیح،بارداری اتفاق نیفتد،ابتدا علت ناباروری شناسایی می شود.برای این کار در آغاز شرح حال بیمار بررسی می شود.از این رو،سؤالاتی درباره اختلال در عملکرد جنسی زن و شوهر،طول ناباروری و نتایج درمان قبلی،سابقه جراحی هایی که فرد انجام داده و نتایج آن،داروهایی که بیمار مصرف میکند و آلرژی هایی که دارد،شغل بیمار،مصرف موادی که می تواند بر ناباروری مؤثر باشد و سابقه فامیلی ناهنجاری های مادرزادی پرسیده می شود.سپس زن و شوهر معاینه فیزیکی می شوند و از آن ها تست های غربالگری گرفته می شود.
پس از روشن شدن علت ناباروری،درمان آن آغاز می شود.این درمان ها عبارت است از: دارو درمانی،هورمون درمانی،عمل جراحی یا ترکیبی از آن ها.در مواردی نیز بر تغییر روش زندگی تأکید می شود.برای نمونه،از آنجا که چاقی می تواند در ناباروری مؤثر باشد،کاهش وزن از طریق اصلاح تغذیه همرا با انجام فعالیت فیزیکی منظم،مانند ورزش روزانه با شدت متوسط ( همچون پیاده روی سریع ) توصیه می شود.
