حسادت یا رَشک یک احساس ترکیبی از خشونت و شکست است. حسادت وقتی به وجود می‌آید که شخص احساس کند آنچه دارد کمتر از آن چیزی است که باید داشته باشد. حسادت یک حس آزار دهنده می باشد که باید آن را مهار کرد ، در غیر اینصورت نه تنها فرد مورد آزار و اذیت قرار می گیرد بلکه حس بی ارزشی به خود پیدا می کند .
به طور کلی حسادت یک حس منفی است و نباید آن را با غبطه اشتباه گرفت. دلیل اصلی حس حسادت کمبود های فرد در زندگی می باشد .
حسادت بیمارگون چیست؟
اغلب روانشناسان توافق دارند که حسادت یکی از شایع ترین هیجانات انسانی است که مستقیماً به روابط بین افراد مربوط می شود.برخی از روانشناسان حتی ادعا کرده اند که اگر کسی اصلاً احساس حسادت نداشته باشد،در تعهد خود نسبت به رابطه با دیگران دچار کمبود خواهد بود.
غالباً حسادت ریشه در کمبود عزت نفس و اعتماد به خود دارد و در نتیجه به درجات مختلف،بر حسب این که میزان و سطح عزت نفس و اطمینان فرد چقدر باشد،بر روی افراد تأثیر می گذارد.حسادت نیز مانند بسیاری از هیجانات دیگر،معمولاً می تواند به « حفظ » رابطه کمک کند،اما در برخی موارد،میزان آن شدت می گیرد و شروع به منحرف کردن فکر می کند، و اینجاست که دیگر از جنبه محافظتی خارج شده و جنبه مخرب به خود می گیرد.
این نوع حسادت،غیرعادی یا نابهنجار است و روان پزشکان آن را حسادت بیمارگونه می نامند.حسادت بیمارگونه در برخی موارد حاد ممکن است به خشونت و حتی مرگ بینجامد.احساس حسادت می تواند خیلی دردناک باشد اما در حسادت های طبیعی،افراد خود را با شرایط و موقعیت جدید وفق می دهند.هنگامی که حسادت از کنترل خارج می شود بیمارگونه خواهد شد.
انواع حسودی بیمارگونه:
حسودی وسواسی
در حسادت وسواسی،فرد دارای افکار شدید و تکرار شونده ای مبنی بر روراست نبودن یارش است.با وجودی که ممکن است فرد از ته قلب به اینگونه افکار اعتقاد نداشته باشد،اما نمی تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند! این افکار می توانند خیلی زود به صورت مخرب و ناراحت کننده در آیند.غالباً به علت حسادت وسواسی،روابط از هم می گسلند.
حسودی توهمی یا روان پریشانه
حسادت روان پریشانه، خطرناک تر و حاد تر از وسواسی است.افرادی که از حسادت روان پریشانه رنج می برند کاملاً مطمئن هستند که یارشان به آن ها خیانت می کند، و برخلاف وسواسی هیچ گونه شکی در این مورد در ذهنشان وجود ندارد.
آن ها احتمالاً عقیده دارند که شواهدی نیز برای خیانت یارشان وجود دارد،حتی چنانچه شواهدی واقعاً وجود نداشته باشد. حسادت روان پریشانه کمتر از حسادت وسواسی شایع است و ممکن است به علت اختلالات دیگری چون اسکیزوفرنی،افسردگی،سوءمصرف مواد،زوال عقل و ناتوانی جنسی به وجودآید.
دلایل حسودی
حسودی ژنتیکی نیست و هیچ دلیل بیولوژیکی ندارد. بلکه به مرور زمان و در اثر یادگیری و تجاربی که فرد حسود در زندگی به دست می‌آورد شکل می‌گیرد. هرکس بی واسطه با خودش می فهمد که آیا داشته ها،پیشرفت ها،موفقیت ها و خلاصه رشد دیگران چیزی از جنس حسادت را در او برانگیخته می کند و به قولی او را قلقلک می دهد یا نه ؟! اما یک صداقت منصفانه لازم است که کسی این ویژگی منفی را در خود بپذیرد و در پی یافتن ریشه ها و درمان آن باشد.
حسادت در روانشناسی چگونه است؟
به باور روانشناسان حسادت ناشی از دلایل زیر است :
۱. احساس حقارت :
حاصل قیاس است،همین که کسی خودش را با دیگری مقایسه می کند و در این قیاس نمره ای کمتر به دست می آورد خود به خود زمینه حسادت را در خود فراهم کرده است. این در حالی است که هرکس در زندگی ابعاد مختلفی از وجودش را رشد داده است،چه بسا توانایی هایی که فرد در خویش نادیده می گیرد و در عوض با پر و بال دادن به ضعف خود،آتش حسادت را در وجودش شعله ور تر می کند.حسادتی که قبل از هرکس صاحبش را آزار می دهد.
۲. توجه طلبی مفرط :
توجه طلبی به تنهایی می تواند یکی از شاخصه های اختلال شخصیت باشد و این یعنی تا زمانی که فرد این بیماری اش را درمان نکند،درگیر بودن با حسادت و عوارضش کاملاً طبیعی است.کسی که دچار توجه طلبی باشد هر بار که کسی جز خودش را مرکز توجه ببیند اذیت می شود یعنی حس حسادتش بر انگیخته می شود.
۳. تجربیات شخصی :
وقتی والدین مدام درباره بچه های مردم و اخلاق و رفتار و ویژگی های مثبت آن ها می گویند تا حس رقابت و برتری جویی را در فرزندشان تقویت کنند،نمی دانند در این میانه چیزی ازجنس حسادت هم در وجود فرزندشان ریشه می دواند و سال به سال همراه او بزرگ می شود.اگر در کودکی به عروسک و ماشین و نمره بیست دیگری حسادت می کرده حالا به شغل و موفقیت های فردی و … حسادت خواهد کرد.
روش های درمان حسادت به چه صورت است؟
- گام اول : پذیرش
ایرادی ندارد اگر پیش خانواده یا دوستان می گویید عمراً به کسی حسودی کنم! اصلاً قرار نیست شما پیش عالم و آدم اعتراف کنید که از موفقیت فلانی چه حسی دارید،اما لطفاً با خودتان صادق باشید و بدانید پشت جمله ” حالا دری به تخته خورده و فلانی به جایی رسیده ” یک حسادت ظریف نهفته است.پذیرش احساس حسادت می تواند به ما کمک کند تا به خودشناسی بهتری برسیم شاید پشت این حسادت،یک حس منفی قدرتمند،مثل عدم عزت نفس خوابیده باشد.تا وقتی حسادت را نپذیرید آن احساساتِ منفیِ قدرتمندِ درمان پذیر هم پنهان می ماند.
- گام دوم : شناسایی نوع حسادت
این که مردان بیشتر به پول و شغل و موقعیت اجتماعی دیگران و زنان به تحصیلات و زیبایی و دوستی های دیگران حسادت کنند کمی طبیعی و وابسته به جنس است،هر چند در این زمینه هم به زنان جفا شده و آنقدری که از حسادت های زنانه می شنویم از حسادت های مردانه کسی چیزی نمی گوید.آنچه در این میان مهم است شناسایی درست و منطقی این حسادت و در نتیجه یافتن ریشه اصلی آن است.
- گام سوم : حل کردن افکار ریشه ای نادرست
اگر حسادت را یک بیماری در نظر بگیریم مهم ترین مرحله درمان آن،رفع ریشه های بیماری است.اگر مشکل از عزت نفس یا احساس حقارت است باید به مشاور و روان شناس مراجعه کنید،آنگاه از طریق درمان هایی مثل درمان شناختی می توانید در افکارتان تجدید نظر کرده و نسبت به خودتان حس بهتری پیدا کنید.اگر مشکل از توجه طلبی و اختلال شخصیت است باید باورهایتان را دستکاری کنید و با کمک یک مشاور در مسیر درست قدم بگذارید.اگر به دلیل وضعیت ناپایدار اجتماعی مثلاً نداشتن امنیت شغلی یا موقعیت مناسب اجتماعی دچار حسادت به بالا دستی هایتان شده اید باید تمام تلاشتان را به کار ببرید تا موقعیت خودتان را در شغل و تحصیلات و مهارت هایتان با توجه به ظرفیتی که دارید ارتقا دهید،وقتی به یک ثبات نسبی دست پیدا کنید و خیالتان از جانب خودتان راحت شود بهتر می توانید با این جنس حسادت مواجه شوید.
- گام چهارم : شناسایی ابعاد وجودی خود
دنیا پر از تفاوت است؛زیبایی،ثروت،هوش،مهارت های کلامی،مهارت های عملی و …هیچ کدامشان به شکل برابر بین انسان ها تقسیم نشده است.هرکس که در یک رشته توانمند تر از دیگری است،بی شک در زمینه ای دیگر ضعیف تر از او ارزیابی می شود.باید بدانیم انسان ها با سلایق و خواسته های متفاوت پرورش یافته اند و هر کدام از این علایق برای خود جذابیت هایی دارد که می تواند حس حسادت را تحریک کند. اگر به دستاوردهای دیگران بیش از دستاوردهای خود توجه کنید به خود جفا کرده اید.هر کدام از ما جنبه های منحصر به فردی داریم که کافی است شناسایی شود و در مسیر درست خودشان قرار بگیرد.به همین دلیل شناخت استعدادها و به عمل آوردن آن ها یکی از راه های لذت بردن از وجود خویش و راه ندادن حسادت به فکر و ذهن است.