بررسی ارتباط و انواع آن!
ارتباط عبارت است از فرایند ارسال و دریافت پیام.با توجه به این تعریف هر ارتباطی مستلزم حضور دو یا چند نفر می باشد.هدف اصلی از برقراری ارتباط،انتقال پیام است.این پیام می تواند به صورت کلامی یا غیرکلامی منتقل شود.
هرگونه اشکالی در انتقال پیام می تواند باعث اختلال در ارتباط گردد. ارتباط از مؤلفه های اصلی زندگی اجتماعی است.مهارت برقراری ارتباط مؤثر یکی از مهم ترین پیش بینی کننده های سلامت روابط بین فردی به شمار می رود.از عوامل مؤثر در بهداشت روان انسان ها،توانایی برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با دیگران است.در یک ارتباط مناسب،اطلاعات شناختی و هیجانی به نحو صحیح بین انسان ها جریان می یابد و موجب رشد فردی و اجتماعی می گردد.
ارتباط مناسب می تواند منبع مهمی از حمایت های خانوادگی و اجتماعی را برای فرد،فراهم آورد.
هدف ارتباط
هدف اصلی هر ارتباط انتقال صحیح و کامل معنی است.معنی یک مفهوم درونی است که در ذهن افراد جای دارد.عوامل متعدد فردی مانند حالات عاطفی،سطح تحصیلات و…بر معنی که از اطلاعات دریافتی در ذهن فرد شکل می گیرد اثر می گذارد.بنابراین مجموعه واحدی از اطلاعات می تواند در ذهن افراد مختلف معانی متفاوتی ایجاد کند.ارتباطی مناسب است که در ذهن فرستنده و گیرنده معنی مشابهی از اطلاعات منتقل شده ایجاد کند.هرچه این تشابه بیشتر باشد،ارتباط کامل تر و نتیجه آن به هدف نزدیک تر است.
برقراری ارتباط،از نظر هدف و روش،به شکل واحدی صورت نمی گیرد.اگرچه تفکیک هدف و روش ارتباط از هم در بسیاری از مواقع بسیار مشکل است،می توان گفت که عامل مهم در تعیین روش برقراری ارتباط،هدفی است که به وسیله ی فرستنده ی پیام دنبال می شود.چنانکه ” ارسطو ” ارتباط را عبارت از جستجوی یک راه و روش با استفاده از امکانات موجود برای ترغیب افکار و عقاید می داند و ” میلر ” هدف ارتباط را بیشتر گسترش دامنه ی انگیزه های پاداش بخش برای گیرندگان پیام ذکر می کند.
عناصر اصلی ارتباط
ارتباط شامل دو عنصر اصلی کلامی و غیرکلامی است.عناصر کلامی ارتباط شامل محتوای کلام و فرایند بین آن می گردد.این فرایند شامل چگونگی شروع صحبت،نحوه جمله بندی،ملاحضات موقعیتی و چگونگی جمع بندی و ختم ارتباط می باشد.عناصر غیرکلامی ارتباط را می توان مقوله هایی همچون تن صدا،آهنگ صدا،تماس چشمی،حالات چهره ای،ژست ها،حالات بدنی و گوش دادن،نام برد.
ابزار ارتباط
در هر ارتباطی می توان از دو ابزار کتبی و شفاهی کمک گرفت و در کنار آن ها وجوه مختلف ارتباط کلامی و غیرکلامی را مدنظرداشت. گوش دادن فعال،از ابزارهای ضروری در برقراری یک ارتباط موفق است.شنونده فعال علاوه بر گوش ها،از چشم هایش نیز بهره می گیرد زیرا در گوش دادن فعال نه تنها باید به وجوه کلامی بلکه به وجوه غیرکلامی ارتباط دقت نمود.
انواع ارتباط
پیام به خودی خود دارای هیچگونه هدفی نیست.هدف پیام بستگی مستقیمی به شرایط فرستنده و گیرنده ی پیام دارد.
1. ارتباط رسمی و غیررسمی
منظور از ازتباط رسمی آن دسته از انواع روش های ارتباطی است که در سطحی وسیع و در محیط هایی رسمس صورت می گیرد.ارتباط جمعی و ارتباطی که در سازمان ها و نظام های اداری و آموزشی جهت ابلاغ آیین نامه ها و مقررات با زیردستان برقرار می گردد،ارتباط رسمی نامیده می شود.
ارتباط غیررسمی به آن نوع ارتباطی گفته می شود که بین دو نفر یا دو گروه به طور عادی و غیررسمی اتفاق می افتد.این گونه ارتباط معمولاً صمیمانه تر و عمیق تر از ارتباط رسمی است و بیشتر خاص گروه هایی است که باهم ارتباط نزدیک و چهره به چهره دارند.
2. ارتباط فردی و جمعی
ارتباط فردی یا خصوصی ارتباطی است که معمولاً بین دو یا چند نفر به وقوع می پیوندد و بیشتر حالت مستقیم و شخصی دارد.
ارتباط جمعی ارتباطی است که بین یک نفر با یک گروه یا گروهی با گروه کثیری برقرار می شود که ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم باشد.این دو نوع ارتباط از نظر کمیت و کیفیت کار و نحوه ی اثر با یکدیگر متفاوتند.
3. ارتباط ارادی و غیرارادی
اگر ارتباطی با طرح و برنامه ریزی قبلی و حساب شده باشد،آن را ارتباط ارادی می گویند،
و اگر بدون طرح و برنامه ریزی قبلی صورت گرفته باشد،آن را ارتباط غیرارادی می نامند.
4. ارتباط کلامی و غیرکلامی
وقتی در جریان یک ارتباط،پیام ها به صورت رمزهای کلامی انتقال یابند،آن ارتباط را کلامی گویند؛مانند بحث و گفتگوی فرد با فرد یا گروهی دیگر؛
اما هرگاه پیام به صورت علایم و یا رمزهای غیرکلامی (حرکات دست،چشم،رنگ،صدا و …)انتقال یابد،ارتباط آن غیرکلامی گویند؛مانند برقراری ارتباط راننده با علایم راهنمایی و رانندگی.
ارتباط غیرکلامی در روند آموزش از اهمیت خاصی برخوردار است و می تواند مکمل ارتباط کلامی باشد؛مثلاً حرکات سر،دست و ابرو،حالات چهره ی او می تواند مفاهیمی را به فراگیر منتقل کند یا او را در فهم مطالب یاری دهد.
5. ارتباط مستقیم و غیرمستقیم
ارتباط مستقیم ارتباطی است که بدون واسطه بین شخص فرستنده و گیرنده ی پیام ایجاد می شود.چون در اینگونه ارتباط پیام مستقیماً بین دو فرد مبادله می شود،معمولاً فرستنده و گیرنده ی پیام می توانند نقش خود را به نوبت تغییر دهند؛
اما ارتباط غیرمستقیم یا با واسطه – برخلاف ارتباط مستقیم – چهره به چهره نیست و جنبه ی شخصی ندارد؛زیرا معمولاً در چنین ارتباطی،فرستنده و گیرنده ی پیام یکدیگر را نمی شناسند؛ مانند مؤلف و خوانندگان یک کتاب.
بین انواع ارتباط،ارتباط مستقیم صمیمانه ترین و کامل ترین نوع ارتباط است،ولی از نظر تعداد افراد زیر پوشش و همچنین از لحاظ وسعت زمانی و مکانی محدود است.
6. ارتباط یک طرفه و دوطرفه
وقتی انتقال پیام از فرستنده شروع و به گیرنده ختم شود و گیرنده نسبت به مفاهیم پیام واکنشی به فرستنده نشان ندهد،ارتباط را یک طرفه یا یک جانبه گویند؛مانند ارتباط از طریق تلوزیون و روزنامه.
ارتباط دوطرفه یا دو جانبه ارتباطی است که پیوسته نقش فرستنده و گیرنده در جریان ارتباط عوض می شود و فعالیت های ارتباطی بعدی براساس واکنش گیرنده و فرستنده ی پیام تعیین می شود؛مانند ارتباط مستقیم معلم و شاگرد در کلاس درس.
ارتباط دوطرفه معمولاً مؤثرتر از ارتباط یک طرفه است.
